NAANGAY ti resepsion ti kasar iti Manila Peninsula iti Makati. Iti diak ninamnama, naranaanmi ni Erap Estrada iti main lobby, ta kagapgapuna kano met iti maysa a function hall a kaduana dagiti kaaliadona iti politika.
Ad-adda pay a diak ninamnama ti yaasidegna kadakami ket sinaggaysanakami a linamano.
“Best wishes to both of you!” inkablaawna iti nangirsi nga isemna. Nairut ti petpetna. Nasiripko iti uneg ti atiddog a manggas ti barongna ti maris narangha a wristband-na. “Ang ganda ng misismo,” insilpona pay a bulonna a nangtapik iti abagak.
“Idol ko kayo, sir,” insilpok. Nagkatawa ti nasarangsang ti ex-convict nga ex-president ket inkanayonnan ti nagpakada. Dayta met ti innala ni Rosalie a gundawayna a nangsidol iti bakrangko.
“Idol, ha?”
Saan a gapu iti kinaessemna iti tsiks no apay nga idol-ko ni Erap, dayta koma ti kayatko nga isilpo pay itay. Idol-ko gapu iti background ti biagna. Nagbalin met a black sheep iti pamiliada a puro propesional. Ngem kamaudiananna, babaen ti sinurotna a karera a paggugustona unay, ti panagartista, naglatak daytoy agingga a nagbalin a mayor, senador ken agingga a nabotosan a presidente. Banag a nangdaydayawan kenkuana ti pamiliana. Ngem nakugtaran iti Malakanyang. Naibalud, naibabain—pagsayaatanna, naipaayan iti presidential pardon—ngem nagtalinaed ti rimatna iti mata ti masa. Ket damagko a tumaray manen a presidente iti umay nga eleksion.
Malagipko man daytoy a linia a nangngegko iti maysa a pelikula a diak malagip no ania ti paulona. “You got a dream… Go get it. Period.” Daytoy la ketdi met ti kasla sinurot ni Erap.
Babaen ti tulong ni Anton a nagbalin a bestman-ko, nakontakmi amin a dati a kakaseraanmi iti Vigan. Maysan nga inhiniero ni Anton iti maysa a construction firm iti Makati. Ngem mairapin na latta met ti agakem a manedier ni Aquio. Kaduana ni Anton a dimmar-ay ni DJ Alvia a nobiana pay laeng agingga ita. Immakaren ni Alvia iti DWLS ken sinukatanna metten ti naganna. Ken uray adu kano ti daiten nga awat ni Aling Ninay nga ina ni Anton, saan kano a mabalin a dina dar-ayan ti kasarko.
Nalatak metten ni Aquio, aglalo ta nalaka a kantaen dagiti komposisionna ken adda pagka-novelty ti estilona, a paggusto unay dagiti fans-na. Kas ken ni April Boy Regino ti kinalatakna. Isu pay ngarud ti ibagbagada a black version ni April Boy. Isu a napanunot ni Anton a pinagkadua iti maysa a konsierto dagiti dua. Ket kalpasan ti konsierto iti Araneta, narikna la unay ti publiko ti panaglaos metten ni April Boy ta ni Aquio ti ad-adda nga inikkisanda. Ket pakaidayawak ta ni Aquio a mismo ti maysa a nagkanta iti resepsion.
Saan a nagkatuloyanda Aquio ken Melinda, ta idi aglatak ni Aquio, awan kano metten ti orasna iti nobiana. Inggaed laengen ni Melinda ti panagsursuratna iti Bannawag a kas iti mannurat met laeng nga inana. Kaduana a dimmar-ay ti maysa pay nalaing a mannurat ti magasin, a mabalin a nobionan.
Dimmar-ay met ni Narda a maysa metten a polis iti Abra. Nairanrana kano met ti kaadda ti komperensia iti Camp Crame nga atendaranna iti tallo nga aldaw. Saan a nakasurot ni Manolo gapu ta panawen ti panagani wenno panaggapas.
Siempre saan met nga awan ni Kapid Gilbert a maysa metten a nabaknang a mannalon iti Nagsayaoan ken in-feature payen ni Zac Sarian iti Agriculture magazine nga ipabpablaak ti Manila Bulletin. Inkuyogna ni Helen—wen, ti Helen nga inkasarna—ken ti uppat a maadi-adi nga annakna a puro babbai. Ken agkakanagan dagitoy, malaksid iti maikadua a nagan: Helen Joy, Helen Grace, Helen Regine, ken Helen Ann.
Simmangpet met ni Janeus a nalatak metten a chess player, ngem agingga ita awan kano pay asawana. Nagkukuyogda a simmangpet kada Darwin ken Saro. Kosinero iti maysa a Japanese restaurant iti Ermita ni Darwin idinto a maysa metten a collector iti dakkel a lending company ni Saro. Nalaklaka kano iti umutang ngem ti agsingir. Kasta ti panangipalawagna idi komustaekk iti trabahona.
Saan a nakadar-ay da Jong ken Cora ta kakaskasarda ket addada kano iti Baguio a nag-honeymoon met. Awan metten ti damagko ken ni Casio. Ngem dimmar-ay ketdi ni Fernan a maysa metten a polis iti Narvacan, ni Lando nga akinkukua iti maysa a talier iti Las Pinas, ni Blessie a naikamang kadagiti politiko iti Kabikolan.
Dimmar-ay met da Alvin Patrimonio ken Cesar Montano, nga agpada a naam-ammok iti panagpasiarda iti Vigan iti kaaddak sadiay ngem nagtultuloy ti panagagayyemmi agingga ita. Adda met ni Atty. Marty Desumala a kasla ubing a makiginginnantil ken ni Nerissa, uray pay kakuyog ni Nerissa ti impakadana kadakami nga inawisna a Koreano a ka-date-na. Napalalo kano ti pannaka-in love ti Koreano kenkuana. Ngem napatpateg kaniak ti kaadda dagiti kakaseraak iti daytoy a panaglantip dagiti pusomi ken Rosalie. No awan daydi a kasera, diak naam-ammo dagitoy, ken awan daydi a gundaway a nangiturong kaniak tapno maam-ammok ni Rosalie.
Impagarupko idi a no makaruarakon iti kasera, agsubliakon iti pudpudno a lubongko. Ngem naduktalak a ti lubongko iti ruar ket maysa met la gayam a dakkel a kasera. Agtultuloy ti pannakitunosko kadagiti tattao. Makidanggay ken tumulongak; agragsak ken aglidayak nga adda sidadaan nga ima nga umabrasa kaniak; tumakderak iti bukodko a saka, ken ammok nga adda dagiti karit a mabalin a mangkeltay kadagiti arapaapko. Isu a masapul ti natibker a determinasion tapno maprotektarak dagiti bukodko nga arapaap.
You got a dream… Go get it. Period.
Malagipko itan. Dayta ti kinuna ti karakter ni Will Smith iti pelikula a “Pursuit of Happyness.” Umisu laeng dayta a panggibus ti estoriak. Ket diakon nagawidan ti panagayus dagiti luak iti pannakaanagko iti nagbanagan ti biagko.
NALUKNENGEN ti darang ti init idi panawanmi ti Baluarte Zoo. Ket iti panagsublimi iti sentro ti Vigan, diakon nagpangadua a nangisardeng iti van idi mabatogak ti dati a kaserami iti Tamag.
“Dimo kunaen a….?”
“Wen,” pinutedko a dagus ti sao ni Rosalie. “Agasem ta nasurok a sangapulon a tawen ti napalabas, ita laeng a makaumayak ditoy. Gundawayakon, a. Dumsaagka ta kitaentayo met ti nagnaedak ditoy Tamag idi agbasbasaak pay laeng.”
Siakon ti immuna a dimsaag. Simmaruno ni Manong Rolly, ni Manang Annie nga asawana ken dagiti dua a kakaanakak. Kasla mapilpilit met ni baket a dimsaag. Sinarunona dagiti dua nga annakmi a simmurot kadagiti kakasinsinda a simrek iti inaladan.
Adda naisangsangayan a gagar a nariknak idi makalas-udak iti gate. Kas ‘tay nakunakon, awan ti namalbaliwan ti kasera, adda pay laeng milat ti pannakagranada ti sikigan ti balay, ti kasla nataratar a nagparsiakan ti shrapnel iti pader a saan a nabaelan a nalingdan dagiti natikaganen a masetera. Makita pay laeng ti pannakapitpit ti sim iti maysa a paset ti bubong a nagtuangan idi ti santol gapu iti daydi a napigsa a bagyona.
Nagsaltek dagiti matak iti numero ti balay. Adda pay laeng ti daan a plaka a nakaisuratan ti numero a 101. Ngem adda iti abay daytoy ti nabarbaro a plaka a nakaisuratan ti baro a numerona: Vigan City: 143.
“Daanen daytoy, a,” kinuna ni Manong Rolly a nangipalikmut iti matana iti pakabuklan ti balay.
“Wen, ngarud, manong. No ania ti pinanawak a langana idi, isu latta met ita. Awan namalbaliwanna. Kasla nabaybay-an.”
“Inuraynaka ngata a kastoy ti langana,” kinuna manen ni Manong Rolly.
Nagraragsakan dagiti annakko ken dagiti kakasinsinda a kinalab ken linikmut ti dakkelen a saringit daydi natuang a santol iti nalawa nga inaladan.
Rimmuar ti maysa a panglukmegen ken naubing pay a babai manipud iti uneg ti balay.
“Ania ti masapulyo, sir?” kinunana.
“Agkaskaseraka ditoy, ading… nakkong?” sinaludsodko. “Kasla awan met matatao. Sabagay, summer, ‘nia? Baka nagaawidda a nagbakasion.”
“Wen, manong. Tallokami laeng a nabati.”
Saludsodek koma no asino ti agdama a landlady-da, ngem kellaat a nagsao ti babai a simrek iti inaladan a nangmira a dagus iti rupak.
“Ania ti masapulyo, apo?” kinuna ti babai. Uray purawen ti buokna ken addan urit ti rupana ken rimmapis, ammok lattan a ni Manang Esming daytoy, ti anak ti landlady-mi idi a baket.
“Manang Esming?” pasaludsod ti panangisawangko a simmango kenkuana.
“W-wen, apo. ‘Sino kay’ kadi?”
“Kunakto pay, mailangaankayo latta. Siak ni Edwin… Edwin Dagdag.”
“Edwin? Ay, wen, wen, ‘tay adda kotsena… ‘tay nagranada, malagipko. Super-pogi latta, a,” inyisemna a nangpaludip kadagiti kakaduak.
Inyam-ammok dagiti kakaduak.
“Umayko man laeng siripen daytoy, manang, ta uray ket malabsanmi met,” kinunak nga inkatawa. “Panagkitak ket kasla met awan nagbaliwanna.”
“Wen, no ania ti pinanawam, isu latta. Idi matay ni nanang, adu ti mayat a mangagaw, dagiti kakasinsinna, isu a limmasatkami iti korte a nangurnos ti panagririda. Aysus, adu nga oras ken pirak ti napukawmi. Ngem itoy laeng nabiit a nangabakkami. Ngem awan metten ti pagpatarimaan, a, ta rigat la ti rigat. Isu a manmano laengen ti boarders-mi ditoy ta dagiti dadduma, dida kayat no makitada iti kinarugaken iti uneg. Sumrekkayo.”
Nadegdegan ti dagsen ti riknak idi surotek ni Manang Esming a simrek iti salas. Nagari ti liday kaniak iti naamuak a natayen ti baket a pannakainami idi ditoy.
Isu latta a maymaysa ti pagtugawan iti salas. Agruprupsan ti pinturana iti uneg. Adda pay laeng dagiti nagdalanan dagiti mano ditan a masking tape. Tinurongmi ti kosina a lumasatan a mapan iti siledmi idi. Iti kosina a nalabsanmi, nadurmen iti lababo ken iti paglutuan. Panipngeten ti kosina ta sarado ti bassit a tawa iti maysa a sulina, ken nakapimpiman ti maysa a single burner iti naigid a paset ti paglutuan.
Manangat-tangad met ni Manong Rolly nga immipus kaniak. Nabati iti salas ni Manang Esming ken dagiti assawamiidinto a dagiti ubbing, kaykayatda ti aglalang-ay iti arubayan.
“Talaga a naanusam ti nagnaed ditoy?” sinaludsod ni Manong Rolly. “Ngem napintas koma daytoy no matarimaan. Haan a kunam a mapagpagna laeng ditoy manipud iti UNP?”
“Wen, manong tallo a gasut a metro siguro.”
“Asideg gayam. No matarimaan daytoy, adu la ketdi ti agkasera manen.”
Nagranitrit ti ridaw ti dati a siledmi idi iduronko. Nakataptapok iti uneg ken sumagmamanon dagiti agbitbittayon a saput iti nadurmen a bobeda ken sinagubelbelan ti tapok dagiti double-deck a kayo a katre nga isu pay laeng ti inar-aramatmi idi. Ken natapalanen iti plywood ti maysa a paset ti jalousie a tawa. Ditoy ti pangsiripanmi idi kadagiti mapan agsakdo iti gripo iti sidiran ti balay.
Pagam-ammuan lattan ta adda nalagipko. Siniripko iti sidiran a matakkaban ti silulukat a ridaw. Adda naitapal ditoy a poster ti seksi a modelo ti maysa nga anunsio ti arak. Daytoy met laeng ti pangipigketanmi iti kalendario, ngem nangrugi laeng daytoy iti maudi a tawenko ditoy. Linikkabko ti poster ket naibuang ti naisurat iti pentel pen. Kasla naisurat laeng idi kalman.
“Ania dayta?” sinaludsod ni Manong Rolly nga adda gayamen iti uneg.
Patayenka no makitaka, gago! GAGO Edwin Dag-dag! by order: management
“Surat dayta ti tatang ti maysa a kakaseraanmi a nangkibur kadakami ditoy. Siak ti pabasolenna no apay a nakalaboso ti anakna. Adda nakakita kenkuana a simrek ditoy.”
“Ania met daytoy… by order…. management?”
“Insurat dayta ni Anton. Pinaglolokuanna laeng nga insilpo. Tinakkabanmi a dagus iti kalendario tapno awan ti makakitkita. Ngem siguradoak a dagiti laeng nagkuarto ditoy ti nakabasbasa iti dayta. Isu a kitaem, ne, nagadu ti marka iti nagpisangan a papel ken masking tape.”
Ngem sakbay a makapagsaludsod ni Manong Rolly ken ni baket a diak nasiputan a simrek ken nakabasa met iti nakasurat, inistoriakon kadakuada ti napasamak iti naudi a tawenko iti kasera. Kasla naglaka man a nalagipko ita dagitoy. Ken kasla nangngegko manen ti kanaktuol ti bikal a sarukod ni Madam Imelda.
KASLAdiak latta mamati nga addaak manen iti Kasera 101. Ket saan met nga ang-angaw ti nangngegko ken ni Manong Rolly. Gatangenna ti balay no adda la ketdi kano panggep da Manang Esming a mangilako iti daytoy.
“Ket, wen nga agpayso, ilaklakomi daytoy,” insungbat ni Manang Esming. “Adda dagiti umay mangsirsirp met ngem awan pay nagtuloy a manggatang…”
“Seriosoka, manong?” Sinirigko ti kabsatko. Ap-apirasenna ti timidna a mangtangadtangad iti pakabuklan ti balay. Addakamin iti ruar ti kasera ket irugimi koman iti agpakada.
“Ket, wen, saan kadi nga agbirbirokta iti investment, a mabalin a pamastrekan? Daytoy.” Insungona ti balay. “No mapatarimaantayo daytoy, mabalin nga upaanda manen. Ket datayo ti mangala iti dayta nga upada. Sumagmamano laeng a bulan wenno tawen, agsublinto met laeng ti kapital.”
Naar-aringanen daytoy iti kasinsinmi a taga-America a napalalon iti kinabakbaknangna gapu iti kaadun nga investment-na ditoy Filipinas.
Ngem nalagipko ti panangipangta ni Tata Pedring kaniak. No maminsan, mamatiak iti lunod, ta no saan a pumudno, mabalin latta nga agmalas ti biagmo. Amangan ketdi no naammuanna nga addaak ditoy, ket adda ditan a mangur-uray iti gundawayna a mangdangran kaniak. Narigaten no pumudno ti natagtagainepko.
“Komusta gayam ni Steven, manang, daydi kaanakanyo, nga…?” diakon nagawidan ti bagik a nagsaludsod.
“Nga adik, kunam ngata. Kaasi ni Apo Dios, nakaruaren ta naikarona met apagbiit ti kasona. Saan a kas kadaydi kaduana a pinatayda iti pagbaludan. Nabayagen a saan a nagaw-awid ditoy ni Steven ta napanen nagpakni idiay Manila. Maysan a pastor.”
“Praise the Lord, no kasta, manang, ta saan a nagtinnag kadagiti druglord… ket ni kua… ni….”
“Ni tatangna? Awanen, a. Adda ngatan lima a tawen sipud natay iti sakit. Naurayna met ketdi ti iruruar ni Steven.”
…Diak itulok a makabaddekka pay detoy Bigan agingga a sibibiagak, a, gago… Malagiko man dagita a balikas ni Tang Pedring.
“Ket, mano ti kunayo itayen a pangilakuanyo daytoy kasera, manang?” siakon ti nagsaludsod a pangbaliw iti saritaan.
“Ay, ‘diayto maysa nga anakko ti pagsaludsodanyo,” insungbat ni Manang Esming. “Isu ngamin ti makaammo iti presiona.”
“Subliantayonton,” kinunak. “Adda pay papanak ngamin a reunion, manang.”
“Sigurado dayta, manang,” panangipatalged pay ni Manong Rolly.
“Anianto ngata ti napintas a nagan ti dormitorio no mapabaro daytoy?” sinaludsod ni Manong Rolly idi addakami iti ruar ti gate.
“Kasera 143,” diakon nagpanunot a nangisungbat.
“ANIA, seriosoko a gatangenyo iti balay?” sinaludsod ni baket idi pagandarekon ti lugan nga agturong iti sentro ti Vigan.
“Ni Manong Rolly ti agplamplano… mayatka?’
“Ket, wen. ‘Sino met ti madi ti maysa a napintas nga investment? Mapapintas la ketdi, kas kuna ni manong, adunto manen ti agkasera idiay.”
“Kita’m, mayat ni Rosalie. Adda met business sense ‘toy nga ipagko.”
“Ken saan kadi a kunam a ditoy ti nangrugian ti amin iti panagbalinmo a maysa a CPA?” sinaludsod ni Rosalie.
“W-wen…, wen nga agpayso.”
“Ken ditoy met ti nangrugianyo ti ayan-ayatyo ken Helen?”
“Ha? Helen who?” nagindidiaammoak.
“’Sus, no diak la ammo, nga isu ti ka-loveteam mo idi… wenno maysa kadagiti adu a nobiam ditoy.”
“Sika met, uray addada, sika ti segseggaak a maka-loveteam. Ngem kasano met ket adda a kanayon ni Nerissa a mangbakbakud kenka.”
“No isu koma laengen ti inaremmo?” kinuna ni Rosalie a nakaingingpis ti kiddisna iti bakrangko.
GIBUSNA
KASERA 101 